İnsan ve Toplum

Dilara Kahyaoğlu 1998...

İnsan ve Toplum

 Kavram bilgisi;

SOSYAL DAVRANIŞ KURALLARI; İnsanların davranışlarını sınırlayan ve yönlendiren kurallara denir.

YAPTIRIM; Sosyal davranış kurallarına uyulması için çevreden gelen baskıya ve çeşitli cezalara yaptırım denir.

SOSYAL SÖZLEŞME ; İnsanların doğal haldeki yaşamlarından, toplum yaşantısına geçerken  yazısız ve kendiliğinden  gerçekleştirdiklerine  ve bunlara uyduklarına  inanılan   toplumsal ilkeler ve kurallar.

İŞBİRLİĞİ/ DAYANIŞMA/ İŞBÖLÜMÜ;…

HAK VE ÖDEV;…

TOPLUM / SOSYAL ;…

Öğretim etkinlikleri :

1-Öğrenciler kendi hayatlarından kural örnekleri verirler. Okul /ev ve diğer yerlerden.

2-Kuralların gerekliliği öğrenci ile tartışılır. Daha sonra,

   ***Sosyal davranış kurallarının tanımı öğretmen tarafından yapılır.

3-Doğa kuralları ile sosyal davranış kuralları  karşılaştırılıp aralarındaki farklar örneklerle açıklanır.

 Örnekler öğrenciye buldurulur.

4-Kurallara uyulmazsa ne olur?  Sorusu sorulup tartışılır.

Hedef;  “YAPTIRIM KAVRAMI”na ulaşmaktır.

5-Bu konuyla bağlantılı olarak kuralların esnekliği ve katılığı, değişip değişemeyecekleri tartışılır, bu konudaki görüşleri alınır.

7-Kuralların belli kategorilerde toplandığına dikkat çekilir... 

“Yazılı, yazısız kurallar olabileceği gibi bunlarda kendi aralarında daha farklı bölümlere ayrılırlar” denir, açıklanır, isimleri söylenir.

8-Tahtaya kuralların türlerini ifade edebilecek başlıklar yazılır. Aşağıdaki perspektif doğrultusunda her bir başlığın altına öğrencilerden gelen yanıtlar doğrultusunda bilgiler ilave edilir.

SORULAR ŞUNLAR OLABİLİR.

*Bu kuralları bizler nereden öğreniyoruz. Örnek istenir / verilir.

*Bu kurallara uymazsak ne olur? Örnek istenir / verilir.

*Bu kurallar zaman içinde değişiyor mu? Örnek istenir / verilir.

*Bu kuralları diğer kurallardan ayıran farklar veya özellik, vb. 

*Bu kuralların her yerde uygulanışı (bu kurallara uymak) farklılık gösterir mi?

*Sonunda şöyle bir  tablo ortaya çıkabilir

 YAZISIZ  KURALLAR

 Gelenek ve görenekler/ örf ve adetler

Örnek; Büyüklerin sözünü kesmemek, evlenmeden önce kına gecesi düzenlemek.

*Sosyal çevre içinde öğrenilir ve nesilden nesile geçer.

*Uymayanlar dışlanır veya baskı ile karşılaşır- ayıplama, dışlama, vb.

*Zamanla değişirler.

*Uygulanışı/uyulması sosyal çevreden çevreye değişir.

*Bu kuralları diğerlerinden ayıran karakteristik özellik; O topluma özgü kurallardır, toplumun özelliklerini/ formasyonunu yansıtırlar.

Görgü kuralları

Örnek; Yemeği çatal ve bıçakla yemek ve bıçağı sağ, elde çatalı sol elde tutmak.

*Sosyal çevre içinde öğrenilir ve öğretilir.

*Uymayanlar ayıplanır veya küçük görülür.

*Zamanla değişirler.

*Bu kurallar daha çok Batı’dan alınan kibar olmak, ince ve zarif olmak gibi kaygılarla öğrenilen ve öğretilen kurallardır - “Türklerden Avrupalı insan yaratmak”.

*Uygulanışı/uymak sosyal çevreden çevreye değişir.

Ahlak kuralları

Örnek; kadının çevresine göre daha serbest davranması.

*Sosyal çevre içinde öğrenilir.

*Nesilden nesile aktarılır.

*Uymayanlar ağır bir yaptırımla karşılaşabilir.

*Zamanla değişirler.

*Değerler ile ilgili olan kurallardır  - “iyi adam, kötü kadın vb.” Bu anlamda insanları sınıflandırır.

*Uygulanışı/uymak sosyal çevreden çevreye değişir.

YAZILI KURALLAR

 Din kuralları

*Nesilden nesile geçer, sosyal bir çevre içinde öğrenilir.

*Eğer devlet laik bir devlet değilse, hukuk kurallarının kaynağı din kuralları ise, bu kurallara  uymayanlara karşı yaptırım, devletten gelir, bu maddi bir yaptırımdır- para  hapis hatta ölüm cezası olabilir.

Eğer devlet laik bir devlet ise yaptırım çevreden gelebilir, bu kendini çeşitli baskı

şekilleriyle - dışlama, ayıplama, hatta daha şiddetli bir yaptırım da uygulanabilir.

*Din kurallarına uymayanlara  yukarıda söylediğimiz somut baskıların, yaptırımların dışında manevi ceza yaptırımı da vardır - cehenneme gitmek, öbür dünyada cezalandırılmak gibi.

*Uygulanışı/uymak çevreden çevreye değişir.

*Katı gözükür, değişmez gözükür ama bütün dinler zaman için de farklı yollar  izleyerek de olsa değişme göstermişlerdir. Örneğin büyük dinler parçalanmış bir çok kola ve mezhebe ayrılmıştır. Ya da aynı mezhepten olsalar  bile bir çok kuralı farklı yorumlayıp farklı uygulamalara gitmişlerdir.

Ayrıca dinlerin farklı biçimlerde ortaya çıkmasında, toplumların birbirinden farklı formasyona sahip olmaları da etkili olmuştur. Örneğin Türkler ve Araplar, ikisi de Sünni Müslüman olmalarına rağmen yorum ve uygulama  açısından, iki toplum arasında bir çok farklar  bulunduğu bilinmektedir.

*Yazılı kurallar başlığı altında incelenmesinin tek nedeni, tek tanrılı dinlerin kutsal kitapları olmasından ve kuralların oralarda yazılı olarak bulunmasındandır. Ama daha eski dinleri veya daha farklı dinleri ele alacak olursak onlarda böyle yazılı metinler bulamayabiliriz –Şamanizm. Bu nedenle din kuralları tamamen bağımsız, hiç bir kategoriye sokulmadan da incelenebilir.

Bu arada oluşturulan kategorilerin soyutlama olduğunu öğrenciye hatırlatmakta yarar vardır. Örneğin yukarıda söylenen durum dışında şu da söylenebilir. Bir çok kural  sadece tek bir sınıfın içine de sokulmayabilir. Örneğin bir çok ahlak ve din kuralı aynı zamanda o toplumun gelenek ve görenekleri içinde de yer alır.

Hukuk kuralları

*Hem çevreden ama özellikle çeşitli eğitim kurumları aracılığıyla öğrenilir.

*Uymayanlar devlet tarafından, yasada belirtilen ölçüde  maddi- manevi cezaya (bu yaptırıma CEZA denir) çarptırılır.

*Zamanla değişir, örneğin yeni yasalar çıkar.

*Uygulanışı/uymak çevreden çevreye değişmez. Herkes uymak zorundadır. Ama devletten devlete değişebilir. Bununla birlikte günümüzde evrensel hukuk anlayışı vardır. Bu anlayış, giderek daha çok devleti de içine alarak  yaygınlaşmakta,  bir çok  devlet evrensel hukuk kurallarına uyacağına dair sözleşmeler imzalamaktadır. Bu sözleşmelere uymayan devletler  çeşitli yaptırımlarla – ceza- karşılaşırlar.

 9-İlkel insanların toplu yaşam anlayışı ve kurallarını konuş, toplumsal yaşam ile farklarını tartış.

(Göçebe -yerleşik düzen bağlamında konuşulabilir.)

10-Yukarıdaki tartışmaya bağlı olarak J.J. Rousseau’nun “sosyal sözleşme” olarak bahsettiği kuram öğrencilere aktarılır.

11-ÖDEV ; öğrencilerden gazete ve dergilerden kurallara ilişkin haberler getirmesi istenebilir ve bu haberler sınıfta okunur, tartışılır.

12-İşbirliği/dayanışma/ ve işbölümü kavramlarının hangi toplumsal ve ekonomik gelişmeler sonucu ortaya çıkmış olduğuna kısaca değinip kavramların tanımlarının verilmesi. Özellikle işbölümü kavramında mesleklerin oluşumuna, uzmanlaşmaya değinilmesi.

13-Hak ve ödev kavramlarının öğrencilere buldurulacak örneklerle açıklanması.

14-ÖDEV; Öğrencilerin karşılıklı olarak “Hak ve ödevlerini” belirttikleri ödevler hazırlamaları istenebilir.

DEĞERLENDİRME

15-Kuralların öğrencilere sorular sorarak karşılaştırılması. Ortak özelliklerinin çıkartılması.

Bu çalışma yazar adı belirtilmeden kullanılamaz, alıntı yapılamaz.